KKM: Kur Korumalı Mevduat ve ABD Dolarının Seyri

KKM yada Kur Korumalı Mevduat uygulamasının duyurulmasının üzerinden kabaca 1,5 ay geçti. Uygulama yürürlüğe girdikten bir süre sonra da Dolar/TL kuru 13,5 civarına oturdu. Üstelik oynaklığı da çok düşük… Hasar Tespiti ve 2021 Yılı Kur Şoku başlıklı yazıda bazı düşüncelerimi paylaşmıştım bu konuda. Bu görüşlerim halen geçerli. 2022 yılı başından itibaren yurtdışı piyasalara odaklanacağımı da belirtmiştim. Nitekim de öyle yapıyorum. Ancak, son bir buçuk aydaki genel gidişata bakarak konu hakkında kısa bir yazı yazmaya karar verdim.

Sabit kur rejimi gibi

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Elektronik Veri Dağıtım Sistemi veritabanından elde ettiğim $/TL kuru verilerini kullanarak aşağıdaki grafiği hazırladım. Dolar 18 TL’yi gördüğü gece KKM uygulamasının yürürlüğe konulacağı duyurulmuştu. Nitekim, bu duyurunun etkisiyle dolar 11 TL civarına düştü. Ancak, o seviyede kalamayıp 13 TL’nin üzerine çıktı. O günden bu yana kurda ilginç bir durum ortaya çıktı. Sanki sabit kur rejimi uygulanıyormuş ve kurda 13,5 TL’ye eşitlenmiş gibi…

Daha önce de benzer deneyimler yaşamıştık. 2020 yılı başında da Dolar/TL kuru uzun bir süre 5,98’e çakılı kalmıştı. 2020 yılı Şubat ayı tarihli ve Kur Şoku Senaryosu ve Yatırım başlıklı yazımda da o zaman ülkede ilan edilmemiş bir şekilde sabit kur rejimine geçildiğini ifade etmiştim. Ardından bu durumun niye sürdürülemez olduğunu açıklamış ve bir kur krizinin mayalandığını sizlerle paylaşmıştım. Nitekim 5-6 ay sonra kur patladı…

KKM mi yoksa müdahale mi?

2020 yılında kuru sabitlemek için Merkez Bankası’nın rezervlerinin büyük bir kısmını sattıkları sonradan ortaya çıkmıştı. Haliyle, mevcut durum itibarıyla kuru nasıl sabitliyorlar sorusu ortaya çıkıyor. Olası iki açıklama gündemde. Siyasi iradeye göre KKM çok başarılı ve kur sorunu bu şekilde çözüldü. Önümüzdeki dönemde kur artmayacağı için enflasyon da düşecek ve ülke dikensiz gül bahçesi olacak. Bağımsız iktisatçılar ise bu kadar iyimser değil. Onlara göre rezerv satışı devam ediyor. KKM uygulaması ise kısmen başarılı. Enflasyonu düşürmek ise artık kolay değil…

Sürdürülebilir mi?

Bana göre bu sorunun cevabı açıkça hayır. Ödemeler dengesi (Cari Hesap Dengesi – Sermaye Hesabı Dengesi = 0) her zaman sıfırdır. Sistemi dengeye getiren iki değişken vardır: Kur ve faiz. Ekonomi teorisine göre sermaye hareketleri serbest ise iki değişkeni aynı anda kontrol edemezsiniz. Siyasi iradenin tam olarak yapmaya çalıştığı şey de bu… Papağan gibi aynı şeyleri tekrarlamak istemiyorum. Merak eden okuyucularım Kur Şoku Senaryosu ve Yatırım başlıklı yazıyı dikkatle okumalarını öneririm.

Asıl sorun enflasyon

Teknik açıklamalar ilginizi çekmiyorsa konuya enflasyon açısından da bakabilirsiniz. Bu yılı muhtemelen %50 civarında enflasyon ile kapatacağız. Yani TUİK’in ölçüp yayınladığı rakamlara göre. Yurtiçindeki bütün çalışanlar haklı olarak bu enflasyon oranında ücret artışı talep edecek. İşletmeler ürün ve hizmetlerine bu oranda zam yapacak çünkü başta işgücü olmak üzere maliyetleri en az bu oranda artacak. Ancak, ihracatçı firmalar fiyatlarına zam yapamayacak. Çünkü, ihracatçı firmaların ürünlerinin fiyatları küresel piyasada belirleniyor. Dolayısıyla, ihracatçı firmalar kısa sürede rekabet edemez hale gelecekler. Siyasi iradenin kapısına dayanıp, rekabetçi kur yada ayrıcalık (sübvansiyon veya ayrı kur) talep edecekler.

Bu durumda politika seçenekleri ne olabilir?

TL’nin değer kaybetmesine izin verebilirsiniz

İhracatçı firmalar fiyatlarını artıramıyor. Ama kur yukarı giderse maliyetlerini dolar cinsinden kısabilirler. O halde TL ne kadar değer kaybetmeli?

Ekonomi teorisine göre Dolar/TL kurunun değeri büyük ölçüde iki ülkenin enflasyon oranları farkı ile faiz oranları farkına bağlı olarak değişiyor. Bu yılki enflasyon beklentimiz %50 olsun. ABD’de 2021 yılında enflasyon %7 olarak gerçekleşti. Bu yılki beklentimiz de %7 olsun. Faiz kısmını basitlik açısından pas geçelim. Bu durumda Türk Lirası’nın Dolara karşı en az %50 – %7 = %43 değer kaybetmesi gerekiyor! Yani kurun 13,5 * (1 + 0,43) = 19,03 olması beklenebilir.

Peki gerçek enflasyon TUİK’in rakamı değilde ENAG‘ın açıkladığı rakama yakınsa kur ne olmalı? Cevabı şu şekilde hesaplıyoruz: %115 – %7 = %108 ve 13,5 * (1 + 1,108) = 28,5! ENAG rakamı yerine TUİK’in açıkladığı Yİ-ÜFE’yi de esas alabilirsiniz. Zira işletmeciler açısından daha anlamlı bir gösterge. Halihazırda Yİ-ÜFE %93 seviyesinde. Bu durumda kurun %93 – %7 = %86 ve 13,5 * (1 + 0,86) = 25,1 olması gerekiyor…

Sermaye kontrolleri uygulamalarını ağırlaştırabilirsiniz

Sermaye kontrolü araçlarına başvurup TL’nin konvertibilitesini kaldırabilir veya kısıtlayabilirsiniz. Kısıtlama nasıl olabilir? Aklıma gelen birkaç yöntemi şöyle sayabilirim: döviz alımını pahalılaştırabilirsiniz. Alım-satım makaslarını artırabilirsiniz. Alım miktarı kısıtlaması koyabilirsiniz. Hesabınızdaki dolarların sadece yerel para cinsinden çekilmesine izin verebilirsiniz. Hatırlarsanız damadın döneminde Dolar alımlarına %2 vergi gelmişti. Ayrıntılar için şu yazıya bakabilirsiniz.

Aslına bakılırsa, pratikte sermaye kontrolü yöntemleri uzun bir süredir yumuşak bir biçimde uygulanıyor. Küçük yatırımcı olarak biz henüz hissetmiyoruz. Ama mesela ihracatçı şirketler kazandıkları dövizin %25’ini Merkez Bankası’na satmak zorunda. Yurtdışına büyük para çıkışlarının izleme altında olduğu yazılıp çiziliyor. Bazı duyumlara göre talimat üzerine bankalarca büyük hesap sahiplerinin döviz mevduatlarını KKM hesabına çevirmeleri yönünde baskı yapılıyor.

Sübvansiyon uygulayabilir veya ayrıcalıklar tanıyabilirsiniz

Sermaye kontrolleri ile birlikte bazı kesimlerin zararları sübvansiyonlar ile karşılanabilir. Örneğin geçenlerde Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu Genel Başkanı Bendevi Palandöken esnaflar için ayrı bir elektrik tarifesi istedi. Ayrıntılar için buraya bakabilirsiniz. Muhtemelen önümüzdeki dönemde bu yöndeki taleplerin arttığını göreceğiz. Hatta bazı kesimler için ayrı bir kur bile gündeme gelebilir. Mesela şu kaynağa göre Arjantin’de 12 farklı kur uygulanıyor: turizm kuru, mısır kuru, soya fasulyesi kuru, şarap kuru vb.

Sonuç olarak

Bilimsel akla aykırı bir şekilde hareket ederek ve özünde sürdürülemez olanı sürdürmeye çalışmanın riski ve maliyeti giderek yükseliyor. Örneğin, bu saatten sonra TL’nin Dolara karşı değer kaybetmesine izin verilirse bütçede muazzam büyüklükte zararlar ortaya çıkacak. Diğer politika seçeneklerine başvurmak ise çıkmaz bir yol. Arjantin, Venezuela ve Lübnan örnekleri var karşımızda… Buna karşın, enflasyon yüksek kaldığı sürece izlenen politika eninde sonunda patlar. Duruma rasyonel bir yatırımcı olarak bakarsak özellikle farklı kesimlere ayrıcalıklar tanınması benim için önemli bir sinyal olacaktır. Umarım aklı selim galip gelir.

Bir sonraki yazıda görüşmek üzere sağlıcakla kalın.

Copyright secured by Digiprove © 2022 Pintidegiltutumluyum