Bist Hisseleri: S&P 500’e Karşı Performans Analizi

Bist hisseleri enflasyon, ABD Doları ve S&P 500’e karşı nasıl bir performans gösterdi? En çok kazandıran ve en çok kaybettiren hisse senetleri hangileri? Uzun dönemli bir yatırımcı olarak Bist100 satın alsaydık sonucun vahim olacağını daha önceki bir çalışmamda ortaya koymuştum. Yine hisse bazında Bist 100 hisselerinin getiri oranlarını incelemiştim. Ayrıntılar için şuraya bakabilirsiniz. Ancak, Borsa İstanbul’un tamamına ilişkin bir çalışma yapmamıştım. Zira verileri elle indirmek çok zahmetliydi. Bir süredir süreci otomatik hale getirmenin yollarını arıyordum. En sonunda buldum. Bununla birlikte, borsadaki tüm kağıtlara yönelik bu çalışmayı yapmamı tetikleyen ana etken bu değil. Türk Lirası’nın ABD Dolarına karşı sürekli değer kaybı bu süreci tetikledi. Zira portföyümü (Eurobondlar hariç) Yahoo Finance‘dan takip ediyorum. Sayfayı her açtığımda aşağıdaki moral bozucu grafik gözüme çarpıyor. Portföy performansım S&P 500’ün gerisinde kalıyor. Diğer bir deyişle, TL’nin değer kaybı beni aşağıya çekiyor. Portföyümdeki tek Türk Lirası varlıklar da Bist hisseleri. 🙂

Ana konuya geçmeden önce vurgulamak istediğim bazı hususlar var. Parayla başlayalım.

Para İlüzyonu

Paranın işlevleri

Yatırımcının en büyük düşmanının enflasyon olduğunu her fırsatta dile getiriyorum. Özellikle sistematik yüksek enflasyon paranın iki işlevinden biri olan değer saklama aracı olma özelliğini ortadan kaldırır. Türkiye’de insanların tasarruflarını yabancı para cinsinden veya altın olarak saklamayı tercih etmesinin sebebi de bu. Bir paranın ikinci işlevi ise değişim aracı olmasıdır. Hiper enflasyonist ortamda bu özellik de ortadan kalkabilir. Maalesef bugünlerde ticari işletmelerin bazılarının da yabancı para cinsinden alım satıma yöneldiğini duymaya başladım. Üzücü ama şaşırtıcı değil.

İtibari para

Yatırımcı açısından esas olan tasarruflarının değerini koruyabilmektir. Türk Lirası, ABD Doları, İngiliz Sterlini, Japon Yeni vb. paralar itibari paradır (fiat money). Yani içkin bir değerleri yoktur. Hükümetler bu parayı karşılıksız yaratır ve kontrol eder. Kullanımını zorunlu tutarlar. Enflasyonla mücadele ederek paranın değer saklama özelliğini koruyacaklarına dair söz verirler. Ancak, çoğu zaman az gelişmiş ülkelerde popülist siyasetçiler iktidarlarını sürdürmek uğruna bu sözlerini tutmazlar. Bazı uç durumlarda bu yolun sonu kur (para) krizlerine çıkar.

Yatırımcı açısından para

Böyle bir ülkede yaşayan yatırımcı ne yapmalı? Performansını nasıl ölçmeli? Benim düşünceme göre yatırımcının amacı TL yada Dolar biriktirmek değil. Nihai hedef tasarruflarınızın değerini azamileştirmek olmalı. Değer ise tasarruflarınızla alabileceğimiz mal ve hizmetler toplamıdır. Portföyümüz kullandığımız para cinsinden artsa bile satın alabileceğimiz mal ve hizmetler olarak azalıyorsa zarardayız anlamına gelir. Bu çerçevede, para yalnızca bir ölçü ve değer saklama birimidir. Eğer alıştığınız para istikrarını kaybettiyse, daha istikrarlı başka bir araca geçersiniz. Nitekim bende bu bloğun ilk yazısından itibaren ABD Doları’nı esas alacağımı söylemiştim. ABD Doları Türk Lirası’na göre daha istikrarlı ve uluslararası rezerv bir para birimi. Ancak, ABD Hükümeti’de sistematik yüksek enflasyona izin verirse ABD Doları’nda kalmak da akıllıca olmaz.

Küresel düşünün

Sosyal medyadan gözlemleyebildiğim kadarıyla küçük yatırımcıların büyük bir bölümü ufuklarını Borsa İstanbul ile sınırlamış durumda. Bu olgu aslında dünyanın her tarafında var. İnsanlar aşina oldukları ortamda tanıdıkları şirketlere yatırım yapıyorlar. Yani genellikle kendilerini ulusal sermaye piyasaları ile sınırlıyorlar. Söz konusu olgu literatürde “home country bias” (anavatan önyargısı) olarak adlandırılıyor. Günümüzde bireysel yatırımcı bilgi ve iletişim teknolojilerindeki ilerleme sayesinde tüm küresel sermaye piyasasına erişebilir. Geçenlerde araştırma yaparken küresel olarak yatırım yapabileceğimiz 150 binden fazla finansal varlık olduğunu okudum. Bunun yaklaşık 43 bin kadarı hisse senedi ve organize sermaye piyasalarında işlem görüyor. Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senedi sayısı ise sadece 400 civarında…

Bu bloğu oluşturduğumda yurtdışı piyasalara nasıl yatırım yapılabileceği hakkında hiçbirşey bilmiyordum. Araştırarak ve deneme yanılma yoluyla öğrendim. Öğrendiklerimi de sizinle paylaştım. Yazıları kronolojik sıraya göre okursanız bunu kolaylıkla fark edersiniz. Şimdi oturduğum yerden onlarca farklı para biriminden binlerce finansal varlığa yatırım yapma imkanım var. Bir küçük yatırımcı olarak oyun alanım artık bütün dünya. Tasarruflarımın değerini koruyup artırmaya çalışırken performansı ölçmek için standart bir ölçü birimine ihtiyacım var. Şimdilik bu ABD Doları. Bu yüzden de Borsa İstanbul’daki varlıklara da bu gözle bakacağım.

Yöntem

Kullandığım yöntemlere aşina iseniz bir sonraki bölüme geçebilirsiniz. Değilseniz veri kaynaklarımı ve kullandığım yöntemi kısaca açıklayayım. Veri seti 2003 yılı Ocak ayı ile 2021 yılı Ekim ayı arasındaki gözlemleri kapsıyor. Aylık bazda bölünmeler ve kar payı dağıtımları dikkate alınarak ayarlanmış Türk Lirası cinsinden hisse fiyatlarını gösteren zaman serisi verilerini Yahoo Finance‘dan elde ettim. Aylık bazda $/TL kuru verilerini de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Elektronik Veri Dağıtım Sistemi veritabanından indirdim. ABD tüketici fiyatları endeksine ilişkin verileri Federal Reserve Bank of St. Louis Economic Research veri tabanından aldım. Türkiye İstatistik Kurumu’ndan 2003 yılı bazlı TÜFE ve Yi-ÜFE verilerini indirdim. İlk olarak TÜFE ve Yİ-ÜFE endeks değerlerini kullanarak hisse fiyatlarını enflasyondan arındırdım. BİST hisselerinin aylık ve yıllık bazda getiri oranlarını hesaplayıp özet istatistiklerini (ortalama, standart sapma, minimum, maksimum) elde ettim. Benzer işlemi cari TL fiyatları dolara dönüştürüp gerçekleştirdim. Son olarak, ABD enflasyon verilerini kullanarak reel dolar bazında da getiri oranlarını hesapladım.  

Bist hisseleri getiri oranları

Sabit Türk Lirası fiyatlarıyla

TÜFE ile indirgenmiş

Öncelikle, 12 aydan az gözlem sayısına sahip şirketleri ayıkladım. Geriye kalan 343 şirketin hisse senedi fiyatlarını TÜFE endeksi ile enflasyondan arındırarak analiz ettim. Daha sonra aylık verileri ortalamalarını alarak yıllığa dönüştürdüm. Bazı şirketlerin gözlem sayısı az olduğu için elendi. Hisse sayımız 333’e düştü. Sonuçta 250 hissenin getiri oranlarının ortalaması enflasyonun üzerinde, 83 hissenin getiri ortalaması ise enflasyonun altında olduğu bulgusuna eriştim. En yüksek getiriyi elde eden şirketler ise aşağıdaki tabloda yer alıyor. Bununla birlikte üç haneli rakama sahip şirketlerin bir yıllık şirketler olduğu anlaşılıyor. Verilerin tamamına buradan ve şuradan erişebilirsiniz. Dosyalardaki rakamları okurken yüz ile çarpın.

Yeni piyasaya arz edilen bu şirketleri elersek durum ne olur acaba? Bunun için bir filtre ekleyip 1, 2 ve 3 yıllık gözleme sahip olan şirketleri çıkardım. Filtrelemeden sonra durum aşağıdaki gibi oluyor. Seyitler Kimya Sanayi A.Ş. (SEYKM) yıllık ortalama %49,8′lik getiri ile başı çekiyor. Onu %47,3’lük getiri oranı ile Türk Hava Yolları A.Ş. (THYAO) izliyor.

Şimdi de kötü performans sergileyenlere bakalım. Alt sıralama pek değişmemiş gözüküyor. Tabi üstteki gibi filtreleme yapsaydık son sıradaki şirket değişecekti.

Verileri yıllıklandırdığım için gözlemler 2020 yılı itibarıyla son buluyor. Bu nedenle aynı çalışmayı aylık bazda verilerle de yaptım. Son gözlem 2021 yılı Ekim ayına ait. Tabi Türk Lirası Kasım ayında ciddi ölçüde değer kaybetti. Analizim bu değer kaybını yansıtmıyor. Yılbaşından sonra bu çalışmayı yenilemeyi düşünüyorum. Fırsat olursa bu yazıyı da güncellerim. Aylık bazda TÜFE ile indirgenmiş sabit TL bazında getiri oranlarına buradan ve özet istatistiklerine de şuradan erişebilirsiniz.

Yİ-ÜFE ile indirgenmiş

Geçtiğimiz yılda tüketici fiyatları endeksi ile üretici fiyatları endeksi arasındaki makas ciddi ölçüde açıldı. Yani, üreticiler enflasyonist baskıyı tümüyle tüketicilere yansıtamadılar. Bu kapsamda, TÜFE gerçek enflasyonu yansıtmıyor olabilir. Bu nedenle TUİK’in yayınladığı Yİ-ÜFE’yi kullanarak analizi tekrarladım. Bakalım sonuçlar değişecek mi? Aşağıda filtrelenmiş sıralamayı görüyorsunuz. Getiri oranları fazla değişmedi. Ancak, sıralamada ufak farklılıklar göze çarpıyor. Örneğin Türk Hava Yolları artık birinci sırada yer alıyor. Bu analize ilişkin ayrıntılı verilere buradan ve şuradan ulaşabilirsiniz. Tabi veri setimiz yıllıklandırılmış düzeyde 2021 yılını içermiyor. İçerseydi durum belki farklı olabilirdi. Aynı analizi aylık frekanstaki verilerle de tekrarladım. Mutlak getiri oranları dosyasına buradan, özet istatistiklere ise şuradan ulaşabilirsiniz.

Cari dolar fiyatlarıyla

Bist hisseleri analizimize cari dolar bazında devam edelim. Elde ettiğim bulgulara göre 213 hisse dolar bazında pozitif getiri sağlarken, 114 hisse yatırımcısını üzmüş. Aşağıda cari dolar bazında yıllık ortalama en yüksek getiriyi sağlayan hisseleri görüyorsunuz. Buna göre Türk Hava Yolları cari dolar bazında %47,3 getiri sağlamış görünüyor. Sıralama ve getiri oranları ise sabit Türk Lirası ile yaptığımız analizlerle örtüşüyor. Tabi aşağıdaki sıralama filtrelenmiş sonuçları içeriyor. Filtrelenmemiş ayrıntılı getiri oranlarına ve özet istatistiklere erişmek için buraya ve şuraya tıklayabilirsiniz.

Oyun planım küresel demiştim. Düzenli okuyucularımın bildiği üzere S&P 500 endeksine ETF‘ler ile yatırım yapıyorum. Dolayısıyla benim için en önemli kıstaslardan biri de S&P 500’ün getiri oranı. Yani hangi Bist hisseleri yıllık ortalama getiri oranı olarak S&P 500’den daha iyi performans sergilemiş? Cevabın bir kısmını aşağıdaki tabloda görebilirsiniz. S&P 500 endeksi, 17 yıllık veri setinde yıllık ortalama %7,1 getiri oranı sağlamış görünüyor. Bist hisseleri arasında 121 tanesi daha iyi performans göstermiş gözüküyor. Hiç fena değil. 🙂 Doğrusu beklentim daha düşük bir rakamdı.

En kötü performans gösteren şirketlere ilişkin tablo ise aşağıda yer alıyor. Ayrıca, aylık frekansta analiz sonuçlarını merak edenler buraya ve şuraya tıklayabilir.

Sabit dolar fiyatlarıyla

ABD ekonomisinin enflasyon oranı son on yılda oldukça düşüktü. Bu yüzden gündelik yaşamda çoğu zaman ihmal ediliyor. Ancak, amacımız tasarruflarımızın değerini koruyup büyütmek ise mutlaka bu değişkeni de dikkate almak zorundayız. Ayrıca, pandemi vb. nedenlerle geriye dönük dolar enflasyonu yıllık %6,2‘ye ulaştı. 🙂 S&P 500’ün ortalama yıllık cari getiri oranını %7,1 hesapladığımızı göz önüne alırsak çok ciddi bir oran.

Neyse konumuza dönelim. Hisse fiyatlarını dolara çevirdikten sonra ABD enflasyonundan arındırdım. Daha sonra yıllıklandırdım ve getiri oranlarını hesapladım. Bakalım gerçek durum ne? Hangi hisseler yatırımcıların tasarruflarının değerini büyütmüş? En yüksek getirileri aşağıdaki tabloda görüyorsunuz. Sıralama değişmedi. Ancak getiri oranları yaklaşık 2 puan düştü. Çünkü bu dönemde ortalama dolar enflasyonu %2 civarında seyretmiş.

Doğal olarak S&P 500’ün reel ortalama yıllık getiri oranı da %7,1’den %5,1’e düştü. Para kazanmak kolay değil. 🙂 %5’i de küçümsemeyin. 20 yılda tasarrufunuzu reel olarak 2’ye katladığınız anlamına geliyor.

Bu analizin veri dosyasına erişmek için buraya ve şuraya tıklayabilirsiniz. Aylık frekanstaki sonuçlara ise buradan ve özet istatistiklerine de şuradan erişebilirsiniz.

Sonuç olarak

Dolar bazında çift haneli getiri oranlarını görüp hemen gaza gelmeyin. 🙂

Öncelikle; bu ortalama getiriler ilk gözlemden itibaren alınıp bugüne kadar taşınmış bir portföyde gerçeğe dönüşebilir. Örneğin, 17 yıl önce Türk Hava Yolları alıp bugüne kadar saklarsanız %45 reel getiri potansiyelinden yararlanabilirsiniz. Ben gerçek hayatta böyle bir bireysel yatırımcı tanımıyorum. Çoğu küçük yatırımcı aldığı ‘kağıdı’ ortalama 1 ay tutup satmaya çalışıyor.

İkinci olarak, getiri oranları birörnek dağılmıyor. Tam tersine örneğin bir yıl %30 artıyor. Ertesi sene eksi bilmem kaç oluyor. Psikolojik olarak bu kadar volatiliteyi kaldırabilecek bireysel yatırımcı sayısı gerçekten çok az.

Üçüncü olarak, vergiler ve işlem maliyetleri gibi kalemler hesaba dahil değil.

Dördüncü olarak, bunlar gerçekleşmiş veriler. Aynı şirketlerin gelecekte de aynı performansı sergileyeceklerinin bir garantisi yok.

Beşinci olarak, geleceği bilmek olanaksız. Dolar bazında 213 tane şirket pozitif getiri sağlarken 114 tanesi de negatif getiri sağlamış. S&P 500’ün performansını geçebilen ise sadece 121. Şirket seçimini tamamen rastgele yaptığınızı varsayalım. Bu durumda S&P 500’den daha iyi kazandıran bir hisse bulma olasılığınız 121/333 = %36,4.

Son olarak, modern portföy teorisi ile etkin piyasa hipotezi aldığınız birim riske göre getiri oranlarına bakmamız gerektiğini söylüyor. Yani asıl olan birim risk başına elde ettiğiniz reel getiri oranı. Örneğin, benim Eurobond portföyünün yıllık dolar bazında getirisi %7,9. S&P 500’den bile daha yüksek! 🙂 Ayrıntı için buraya bakınız. Üstelik risksiz. Yani devlet batmazsa anaparamı ve kupon ödemelerimi alacağım. Önümüzdeki 30 yıl boyunca…

Bugünlük bu kadar. 4-5 yazılık bir emek harcadım. Yetiştirebilmek için de epey acele kaleme aldım. O yüzden bu haftayı tek yazı ile kapatıyorum. Önümüzdeki haftada buralarda olmayacağım. Döndükten sonra verileri analiz etmeye devam edeceğim. Bakalım risk ayarlaması yaptıktan sonra getiri sıralaması nasıl olacak? Acaba S&P 500’de yer alan hisse senetlerinin performansı nasıl olmuş?

Bir sonraki yazıda görüşmek üzere sağlıcakla kalın.

Copyright secured by Digiprove © 2021 Pintidegiltutumluyum