İflas Riski: Yabancı Aracı Kurumlar Güvenli mi?

İflas riski yurtiçi aracı kurumlarda olduğu kadar ABD merkezli büyük yabancı aracı kurumlarda da var. Peki bu risk gerçekleşirse ne yapacağız? Varlıklarımız güvence altında mı? Bunlar doğal ve mantıklı sorular. Zaman zaman okuyucularımdan da benzeri sorular geliyor. Bende bu konuyu biraz daha detaylı araştırmaya karar verdim bu hafta. Zira bazı yazılarımda çok kısa değinmiş olsam da Aracı Kurum ve Yurtdışı Piyasalara Yatırım başlıklı yazımda bu konuya girmemiştim. Yabancı aracı kurumlarında yer alan varlıklarınızın belli bir limite kadar güvence altında olduğunu belirterek incelememize başlayalım.

Securities Investor Protection Corporation (SIPC)

Menkul Kıymet Yatırımcılarını Koruma Şirketi (the Securities Investor Protection Corporation, SIPC), 1970 yılından bugüne yatırımcıları korumak amacıyla faaliyet gösteren ve kar amacı gütmeyen bir şirkettir. Menkul Kıymet Yatırımcılarını Koruma Kanununa (the Securities Investor Protection Act, SIPA) dayalı olarak kurulmuştur. Amerikan devletine bağlı bir kurum veya kuruluş değildir. Dolandırıcılıkla mücadele görevi yoktur. ABD kanunlarına tabi tüm aracı kurumlar bu şirketin üyesi olmak zorundadır. Bu şirketin üyesi olan bir aracı kurum kapandığında, iflas ettiğinde yada müşterilerin varlıkları kayıp olduğunda müşterilerinin varlıklarını tazmin eder. Yani iflas durumunda SIPC ve mahkemenin atayacağı kayyım tarafından firmanın varlıkları hızla tasfiye edilir.

Maalesef SIPC’nin yükümlülüğü sınırsız değil. Hesabınızdaki varlıklar için 500.000 dolar ve nakit içinde 250.000 dolar limit var. Türkiye’de de benzer bir işlevi Yatırımcı Tazmin Merkezi (YTM) yerine getiriyor. Buna göre Türkiye’de faaliyet gösteren bir aracı kurum iflas ettiğinde 2021 yılı için 237.643 TL’ye kadar zararınız karşılanıyor. Menkul kıymetlerinizin ise aracı kurumda değil Merkezi Kayıt Sistemi‘nde saklandığını belirtelim. Dolayısıyla iflas riski için SIPC’ın verdiği güvence çok daha büyük duruyor.

SIPC koruması nasıl çalışıyor?

SIPC üyesi bir şirket iflas ettiğinde kayyım batan şirketin varlıkları ile nakdini ‘müşteri mülkü’ fonunda topluyor. Fonda toplanan varlıklar tüm müşterilerin ‘net varlığını’ karşılamıyorsa, eldeki varlıklar her müşterinin net varlığı oranında paylaştırılıyor. SIPC aradaki açığı her bir müşteri için varlık bazında 500.000 dolar, nakit bazında 250.000 dolar limite kadar kapatıyor. Net varlık müşterinin varlıklarından yükümlülüklerini çıkartılarak bulunuyor. Hesap türünüz kredili işlemler (margin account) ise sahip olduğunuz varlıkları tazmin etmek için kredi borcunuzu kayyım tarafından belirlenen zaman içinde kapatmanız gerekiyor.

SIPC koruması bütün varlıkları kapsıyor mu?

Maalesef hayır. SIPA’da ki menkul kıymet tanımı kapsamına giren varlıklar koruma altındadır. Örneğin altın ve gümüş paralar, bazı opsiyon ve vadeli işlem sözleşmeleri SIPA’ya göre menkul kıymet kapsamında değildir. Dolayısıyla tazmin işlemi varlık bazında yapılıyor.

Birden fazla hesabım varsa

Hesaplar aynı şirketteyse

İflas eden şirkette birden fazla yatırım hesabınız varsa koruma kapsamı ‘ayrık kapasite’ (separate capacity) kuralına göre belirleniyor. Buna göre kendi adınıza iki ayrı hesabınız varsa koruma kapsamı iki hesap birleştirildikten sonra geçerli. Yani ayrı ayrı 500.000 dolar değil. Ama diyelim kendi hesabınız var ve birde eşinizle ortak hesabınız daha var. Bu durumda hesaplar birleştirilmiyor. Her iki hesap içinde ayrı ayrı 500.000 dolar koruma limiti var.

Farklı şirketteyse

Yatırım hesaplarınız farklı şirketlerdeyse her bir hesabınız ayrı ayrı SIPC tarafından korunuyor.

ABD vatandaşı olmayanlar korunuyor mu?

Evet. ABD’de yerleşik olup olmadığınıza veya ABD vatandaşı olup olmadığınıza bakılmaksızın hesaplarınız SIPC koruması altındadır.

Hesabım ele geçirilirse veya varlıklarım çalınırsa?

Eğer hesabınız ele geçirildiyse veya hesabınızdaki varlıklar çalındıysa öncelikle aracı kurumunuza, ABD Sermaye Piyasası Kurulu‘na, Finans Endüstrisi Düzenleme Otoritesi‘ne veya kolluk kuvvetlerine başvurmanız gerekiyor. Yukarıda da ifade ettiğim gibi SIPC’ın dolandırıcılık ile mücadele gibi bir görevi yok. Tazmin ise durumunuza göre yapılıyor.

Tasfiye süreci

SIPC üyesi bir aracı kurum iflas ettiğinde kurum ilgili mahkemeye tasfiye için başvuruyor. Mahkeme uygun görürse süreç başlıyor. Tasfiyeyi gerçekleştirecek kayyım, müşteri hesaplarını bir başka aracı kuruma aktarabilir. Buna ‘bulk transfer‘ deniyor. Böyle bir durumda bir kaç gün veya haftalar içerisinde hesabınıza erişmeniz mümkün. Bu transfer gerçekleşse de mülkiyet haklarınızın korunması için kayyıma başvurmanız iyi olacaktır. Eğer gerçekleşmediyse mutlaka başvuru yapmanız gerekiyor. Mahkeme tasfiye sürecine onay vermesinin ardından kayyım, şirkette son 12 ay içerisinde hesabı olmuş olan herkese bir alacak hakkı formu gönderiyor. Bu form elinize ulaşmadıysa SIPC’in internet sayfasından indirebiliyorsunuz. Yada elektronik olarak form doldurma imkanı da olabiliyor.

İflas mahkemesi, tasfiye sürecinde müşterilerin alacak haklarını talep etmeleri için süre sınırı koyabiliyor. Bu sınır genellikle yasal sürecin başlamasından itibaren 30 gün ile 60 gün arasında oluyor. Bu sınır kayyım tarafından müşterilere gönderilen bildirimde belirtiliyor. Alacak hakkı başvurusu için SIPA’da belirtilen son sınırda 6 aydır. Bu kanuna göre süreyi kaçırırsanız, çok ender durumlar dışında SIPC korumasından yararlanamıyorsunuz.

Sonuç olarak

SIPC yatırımcıyı iflas riski karşısında belli bir limite kadar koruyor. Yani Interactive Brokers, TD Ameritrade veya Webull gibi ABD merkezli aracı kurumlar iflas etse de mülkiyet haklarımız korunuyor. Bununla birlikte, haklarımızın neler olduğunu bilmek ve yasal süreci de takip etmek gerekiyor. Tabi bu çaba Türkiye’de ki aracı kurumların iflası halinde de geçerli. Bu arada yatırımcıların korunması sadece SIPC ile sınırlı değil. Aracı kurumların farklı sigorta politikaları da olabiliyor. Bu hususta farklı bir yazının konusu olsun.

Sağlıcakla kalın.

Copyright secured by Digiprove © 2021 Pintidegiltutumluyum