Tarihsel Fiyat Dinamikleri – Bist/Kasım 2019 – I

Tarihsel fiyat dinamiklerine bakarak bir hissenin ucuz mu pahalı mı olduğuna karar veriyorum. Orta-uzun vadede hisse fiyatlarının ekonominin genel yükseliş – çöküş döngülerinden etkilendiğini varsayarak bu analizi yapıyorum. Yani ekonomik döngüye bağlı olarak hisse fiyatının trend değerinden sapacağını ve daha sonra trend değerine geri döneceğini varsayıyorum. Yoksa kısa vadede piyasanın etkin çalıştığını ve hisse fiyatlarının ne yönde hareket edeceğinin kestirilmesinin mümkün olmadığını düşünüyorum. Dolayısıyla kısa vadeli al-sat stratejisi için bu analiz tamamen anlamsız. Bu konuda düşüncelerimi “Etkin Piyasa Hipotezi ve Yatırım” başlıklı yazımda ayrıntılı olarak paylaşmıştım. Yanlış anlaşılmaya meydan vermemek için de şunun altını çiziyorum: alımlarımın tek kıstası bu analiz değil. Tam tersine almaya değer bulduğum hisselerin tarihsel fiyat analizlerini yaparım. 

Türkiye’de finansal bağımsızlık peşine düşenlerin önemli bir kısmı kar payı dağıtan hisse senetlerini biriktirerek hedeflerini gerçekleştirmek istiyor. Bende hisse senetleri yatırımını odak noktası olarak belirleyen arkadaşlarımıza ufak bir katkı yapmaya karar verdim. Her hafta Cuma günü Borsa İstanbul’dan rastgele seçtiğim (tercihen Bist 100 endeksinde yer alan) 5 hissenin tarihsel fiyat dinamiklerini analiz edip sizlerle paylaşacağım. Bu analizler belki sizlere farklı bir bakış açısı sağlar. Aslında bu yazıyı geçen Cuma yayımlamayı planlıyordum. Ancak yazılarıma grip salgını nedeniyle hastalık arası vermek zorunda kaldım. Doğrusu ailece perişan olduk. Aman sizde grip salgınına karşı dikkatli olun.

Yöntem

Tarihsel fiyat verilerini aylık bazda Yahoo Finance‘dan elde ediyorum. Yahoo Finance fiyat verilerini hisse bölünmelerine ve kar payı dağıtımlarını dikkate alarak ayarlıyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Elektronik Veri Dağıtım Sistemi veritabanından aylık bazda $/TL kuru verilerini indiriyorum. TL bazlı fiyat verilerini dolara çeviriyorum. Hesabı kitabı neden dolar olarak yaptığımı merak eden yeni okuyucularım; “Enflasyon ve Para“, “Dolar/TL Kurunu Etkileyen Faktörler” ve “Bist 100 Üzerine Bazı Notlar” başlıklı yazılarıma bir göz atabilirler. Sıra geldi cari fiyatları enflasyondan arındırmaya. Bu işlem için Federal Reserve Bank of St. Louis Economic Research veri tabanından ABD tüketici fiyatları endeksine ilişkin verileri elde ediyorum. Daha sonra cari fiyatları, enflasyonun etkisinden arındırarak 2003 Ocak ayı fiyatlarına çekiyorum. Böylece üzerinde çalışabileceğimiz zaman serisi verisini olgunlaştırmış oldum. Bir sonraki aşamada bir istatistik programı aracılığı ile fiyat verisini zamana karşı doğrusal regresyonunu yapıp, trendini ve standart hatalarını elde ediyorum. Elde ettiğim verileri grafikleştiriyorum.

Haftanın beşlisi

Bu hafta sizler için incelediğim hisseler Akbank, Arçelik, Otokar, Tofaş ve Türk Traktör. Bir kısmının üzerinde daha önce çalıştığım için güncellemenin kolayıma geldiğini itiraf edeyim. Önümüzdeki haftalarda seçeceğim hisseler ise merak ettiğim şirketler veya yine daha önce çalışmış olduğum güncellenmesi gereken şirketlere ilişkin veriler olabilir. Seçim kriterlerim merak yada tembellik yani. İlk hisse analizini, bu yöntemi yatırım yaparken nasıl kullandığımı anlamanız açısından biraz detaylı ele alacağım.

Akbank’ın tarihsel fiyat dinamiği

Aşağıdaki grafikte Akbank’ın tarihsel fiyat dinamiğini görüyorsunuz. Ortadaki kırmızı çizgi doğrusal regresyon sonucunda elde ettiğimiz trend değerimiz. Kesikli çizgiler ise standart sapmaları gösteriyor. İlk dikkatimi çeken trendin eğiminin negatif olması. Bir alttaki doğrusal regresyon sonucunu gösteren tabloya bakarsanız t parametresinin tahmin edilen katsayısının yani eğiminin negatif olduğunu da görebilirsiniz. Grafiği incelemeye devam edelim. Mevcut fiyat düzeyi, kabaca trend değerinin bir standart sapma altında. Eğer veri setindeki gözlemler normal dağılıyorsa fiyatın trend değerinin bir standart sapma alt üst bandında olma olasılığı yaklaşık %68’tir. Daha fazla düşme olasılığı ise yaklaşık %16 diyebiliriz. Fiyatın orta ve uzun vadede yükselme olasılığı ise %84 oluyor bu durumda. Bu şekilde baktığımızda reel $ bazında fiyat göreli olarak ucuz bir noktada. Geçmişte daha ucuz olmuş mu? Evet olmuş. Gelecekte daha ucuz olabilir mi? Evet olabilir.

Eğimin negatif olması

Hissenin uzun dönem ortalama fiyatının reel $ bazında azalıyor olması gerçekten çok ilginç. Eğer bu dinamik sürerse bir süre sonra hisse fiyatının sıfır olması gerekir. Sebepleri ne olabilir diye kendime sorduğumda aklıma gelen olası cevaplar şu şekilde: hisse çok fazla bölünüyor olabilir. Yani arz talebi aşmış olabilir. Bankacılık sektöründe rekabet fazla olabilir veya sektör olgunlaşıp büyüme potansiyeli azalıyor olabilir. Bankacılık sektörünün karlılığını negatif etkileyen devlet müdahalesi olabilir. Bu ve benzeri nedenlerle yatırımcılar şirketin gelecekte elde edeceği karların azalacağını düşünüyor olabilir. Şirketin içkin değerini negatif etkileyen benim bilmediğim ama diğer yatırımcıların bildiği bir şey olabilir. Son olarak çalıştığımız ham veriler hatalı olabilir.

Yatırım yapma kararı

Bu analiz ile elde ettiğimiz bilgiyi nasıl kendi yararımıza kullanabiliriz? Hesapladığımız olasılıkları baz alıp yatırımdan beklenen getirinin pozitif mi negatif mi olduğuna bakabiliriz. Matematiksel olarak E[Kar] = fiyat artışı*%84 + fiyat düşüşü*%16 şeklinde ifade edebiliriz. Fiyat bulunduğumuz noktadan ne kadar düşebilir? Sıfıra düşebilir. Yani -0,69$. Yatırım vademiz 4 yıl olsun. Diğer bir deyişle, 4 yıl içinde ekonominin düzeleceğini ve hisse fiyatının trend değerini göreceğini öngörüyoruz. Ayrıca, fiyat artışının ihtiyatı elden bırakmayarak trend değerinde sonlanacağını da varsayalım: 1,62$ – 0,69$ = 0,93$. Bu bahisten beklenen getiri: E[Kar] = 0,93$*%84 + (-0,69$)*0,14 = 0,6708$. Yani yukarıdaki varsayımlarımız altında fiyatın yükseleceği üzerinde bir bahse girerek bu hisseye 4 yıllık vadeyle yatırım yaptığımızda beklenen karımız pozitiftir. Ancak tekrar hatırlatayım: beklenen getirinin pozitif olması her zaman kazanacağımız anlamına gelmiyor. Sadece kazanma şansımızın yüksek olduğu anlamına geliyor. Çünkü geleceği öngörmek imkansızdır.

Arçeliğin tarihsel fiyat dinamiği

Bir başka negatif eğime sahip hisse Arçelik. Nedenleri yukarıda Akbank örneğinde anlattığım hususlara benzer olabilir. Mevcut reel fiyat düzeyi uzun dönem trendinden yaklaşık bir standart sapma aşağıda gözüküyor. Yani tarihsel fiyat dinamikleri göz önüne alındığında göreli olarak ucuz. Daha önce daha ucuz olmuş mu? Evet veri setimiz kapsamında 2002 ve 2009’da iki kez daha düşük fiyatları görmüş.

Otokar’ın tarihsel fiyat dinamiği

Nihayet pozitif eğime sahip trendi olan bir örnek! Otokar, son 20 yılda reel $ bazında yatırımcısına çok iyi kazandırmış görünüyor. 2017 yılı sonuna kadar işler oldukça iyi gitmiş. Daha sonra inanılmaz bir fiyat düşüşü olmuş. Fiyat, çok hızlı bir şekilde uzun dönem trend değerinin tam 3 standart sapma altına düşmüş! Aslında hisse fiyatlarının tahmin edilemezliğine ilişkin çok güzel bir örnek. Eğer 2017 yılı başında olsaydık ve bu analizi yaparak yatırım yapsaydık sermayemizin çoğunu kaybetmiş olacaktık. İyi çeşitlendirilmiş portföy oluşturmak bu yüzden çok önemli.

Şimdi ani düşüşün sebepleri nedir sorusunu soralım. Bu keskin düşüşün esas olarak iki sebebi olduğunu düşünüyorum. Birincisi, ekonomi genelinde kur şoku ve ani duruş. İkinci ve bana göre daha önemli neden ise Otokar’ın tasarlayıp geliştirerek prototipini teslim ettiği Altay Milli Muharebe Tankının kitlesel üretiminde başka bir firmanın tercih edilmesi. Nitekim bu haberin şoku geçince aklı başında yatırımcılar bu hisseye hücum etti. Bende fırsatı görmüş ve takip etmek amacıyla çok az bir miktarda almıştım. Zaten beğendiğim bir şirketti. Ancak fiyatın bu kadar hızlı bir şekilde tırmanacağını öngöremedim ve büyük bir kar fırsatını kaçırdım. Ne diyeyim? Kısmet değilmiş.

Tofaş’ın tarihsel fiyat dinamiği

Son yirmi yılda reel $ bazında iyi kazandıran bir başka şirket de Tofaş gözüküyor. Otomobil üretimi sektörü döngüsel bazda hareket eden bir sektör. Yani ekonominin yükseliş – çöküş çevriminden fazlaca etkilenen bir şirket. Bu yüzden yatırımcılar genellikle çöküş başında bir an önce elden çıkarıp ekonomi düzelirken almaya çalışırlar. Grafiğe baktığımızda da 2017 yılından itibaren hisse fiyatının keskin bir düşüş yaşadığını görüyoruz. Düşüş o kadar şiddetli ki veri setimiz içerisinde en ucuz değerini 2019 yılında görmüş. Zaten sıfır otomobil satışları yurt içinde 3-4 yıl öncesine göre üçte bire düşmüştü. Otomobil üreticilerimizin ana ihracat pazarı Avrupa Birliği ülkelerinde de ekonomik durgunluğa bağlı olarak bu yıl otomobil satışları düşmüştü.

Türk Traktör’ün tarihsel fiyat dinamiği

Geldik bu haftanın son hissesine. Türk Traktör’de geçmişte reel $ bazında iyi kazandırmış bir başka hisse. Ancak, otomobil gibi bu şirketin faaliyet gösterdiği sektör döngüsel karakterde. Maalesef 2015 yılından itibaren hisse fiyatı reel olarak düşmeye başlamış. Hem tarım sektörüne özel sıkıntılar hem de genel ekonomik sıkıntılardan önemli ölçüde etkilenmiş gözüküyor. Mevcut fiyat düzeyinin veri setimiz içindeki en düşük değer olduğu grafikten açıkça görülüyor.

Son söz

Aslında bu yazıyı bu kadar uzatmak istememiştim. Ancak ilk olması dolayısıyla Akbank örneği üzerinde biraz fazlaca durdum. Yukarıda ifade ettiğim gibi tarihsel fiyat dinamiklerini incelediğim şirketleri rastgele seçtim. Sadece bu analize bakarak yatırım yapmanın son derece yanlış olacağını da tekrar vurgulayayım. Geleceği ben dahil kimse bilemez. Geçmiş her zaman kendini tekrar etmez. Ben başka kıstaslara bakarak yatırım yapacağım şirketleri seçiyorum. Bunların neler olduğunu da “Hisse Senedi Portföyü – Ekim 2019” başlıklı yazımda kısaca değinmiştim. Bu yöntemi sadece zamanlama için kullanıyorum. Bu bilgileri paylaşmaktaki amacım ise yatırım konusunda size farklı bir bakış açısı sunmak. Umarım faydalı olur.